Contoh soal geguritan kelas 3
Mengenal lan Mangerteni Geguritan: Conto Soal kang Trep kanggo Siswa Kelas 3 SD
Pambuka: Pentinge Nguri-uri Basa lan Sastra Jawa
Ing tengah gempuran globalisasi lan teknologi kang saya maju, basa lan sastra dhaerah, kalebu basa lan sastra Jawa, duwe tantangan gedhe kanggo tetep lestari. Salah siji cara kang wigati kanggo nguri-uri yaiku kanthi ngenalake marang para siswa wiwit cilik, yaiku nalika isih ana ing bangku sekolah dhasar. Geguritan, minangka salah sawijining wujud puisi Jawa modern, minangka sarana kang efektif banget kanggo ngenalake kaendahan basa Jawa, ngasah kepekaan rasa, lan nuwuhake rasa tresna marang budaya dhewe.
Kanggo siswa kelas 3 SD, geguritan dudu mung sekadar wulangan basa Jawa, nanging uga sawijining jembatan kanggo nyambungake karo warisan leluhur. Liwat geguritan, bocah-bocah bisa sinau babagan nilai-nilai luhur, alam, karesikan, lan urip sadina-dina kanthi cara kang luwih endah lan gampang dimangerteni. Nanging, kepriye carane nguji pemahaman siswa kelas 3 babagan geguritan kanthi cara kang trep lan ora medeni? Artikel iki bakal menehi conto soal geguritan kang bisa digunakake dening guru utawa wong tuwa kanggo ngukur pemahaman siswa, uga tips-tips kanggo mulang geguritan kanthi nyenengake.
Apa Kuwi Geguritan Kanggo Siswa Kelas 3?
Sadurunge mlebu ing conto soal, penting kanggo mangerteni apa geguritan iku, luwus-luwus kanggo siswa kelas 3 SD. Geguritan kuwi salah sawijining wujud karya sastra Jawa sing awujud puisi. Beda karo tembang macapat kang kaiket dening paugeran guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu, geguritan ora kaiket paugeran kang kaku. Geguritan luwih bebas, nanging isih nggatekake babagan kaendahan basa, pilihan tembung (diksi), lan makna kang jero.
Kanggo siswa kelas 3, geguritan kang diwulangake biasane nduweni ciri-ciri:
- Bahasane prasaja lan gampang dimangerteni: Migunakake tembung-tembung kang lumrah lan wis dikenal dening bocah-bocah.
- Temane cerak karo urip sadina-dina: Bisa babagan alam (gunung, kali, sawah), kulawarga (ibu, bapak, adhik), kanca, sekolah, dolanan, utawa babagan pitutur luhur kang prasaja (resik, jujur, sregep).
- Ora dawa banget: Lumrahe mung 3-5 pada (bait), lan saben pada ora luwih saka 4-6 larik (baris).
- Isine ngandhut piwulang utawa pangajak becik: Sanajan ora kudu eksplisit, nanging asring nyisipake pesen moral.
- Duwe irama lan wirama kang lumrah: Sanajan ora kaiket paugeran guru lagu, nanging swarane tetep endah nalika diwaca.
Wigatine mulang geguritan ing kelas 3 yaiku kanggo:
- Ngenalake basa Jawa kang endah: Ngajak siswa ngrasakake kaendahan tembung lan ukara basa Jawa.
- Nambah kosakata basa Jawa: Liwat geguritan, siswa bisa sinau tembung-tembung anyar.
- Ngasah kepekaan rasa lan imajinasi: Siswa diajak ngonceki makna kang tersirat ing geguritan.
- Nuwuhake rasa tresna marang budaya dhewe: Geguritan minangka warisan budaya kang kudu dilestarekake.
Strategi Mulang Geguritan ing Kelas 3 SD
Sadurunge menehi soal, guru utawa wong tuwa kudu nggunakake strategi mulang kang pas. Sawetara cara kang bisa ditindakake:
- Maca Geguritan kanthi Ekspresif: Guru maca geguritan kanthi intonasi lan ekspresi kang pas, supaya siswa bisa ngrasakake isine.
- Njelentrehake Tembung-tembung Angel: Yen ana tembung kang durung dimangerteni siswa, guru kudu nerangake tegese kanthi prasaja.
- Diskusi Isi Geguritan: Ngajak siswa rembugan babagan apa sing diwedharake ing geguritan, apa pesene, lan kepriye perasaane sawise maca.
- Nggunakake Media Visual: Gambar utawa video kang selaras karo tema geguritan bisa mbantu siswa luwih gampang mbayangake.
- Ngajak Nulis Geguritan Prasaja: Sawise mangerteni, siswa bisa diajak nyoba nulis geguritan dhewe kanthi bimbingan.
Conto Soal Geguritan kanggo Kelas 3 SD
Ing ngisor iki sawetara conto soal geguritan kang bisa digunakake kanggo nguji pemahaman siswa kelas 3. Soal-soal iki kalebu jinis pilihan ganda (multiple choice) lan isian singkat (short answer), kanthi geguritan kang temane beda-beda.
CONTO SOAL 1: TEMA ALAM (SAWAH)
Wacanen geguritan ing ngisor iki kanthi setiti!
Sawahku
Sawahku jembar ngelak-elak
Werna ijo royo-royo
Pari-pari padha ngrembuyung
Nunggu panen teka
Bapak tani sregep nyambut gawe
Esuk awan ora krasa
Kringete netes dadi berkah
Kanggo urip kulawarga
Pitakon-pitakon:
A. Pilihen wangsulan kang paling bener!
-
Apa irah-irahane geguritan ing dhuwur?
a. Pari
b. Sawahku
c. Bapak Tani
d. Panen
Wangsulan: b. Sawahku -
Kepriye warnane sawah ing geguritan kuwi?
a. Kuning
b. Abang
c. Ijo royo-royo
d. Putih
Wangsulan: c. Ijo royo-royo -
Sapa sing sregep nyambut gawe ing sawah?
a. Ibu
b. Bapak Tani
c. Adhik
d. Kanca
Wangsulan: b. Bapak Tani -
Apa sing ditandur Bapak Tani ing sawah?
a. Jagung
b. Kates
c. Pari
d. Gedhang
Wangsulan: c. Pari -
Kringete Bapak Tani diarani dadi apa?
a. Lara
b. Kekeselen
c. Berkah
d. Alesan
Wangsulan: c. Berkah
B. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi trep!
-
Sawah ing geguritan kuwi jembar kaya ngapa?
Wangsulan: Jembar ngelak-elak. -
Apa tegese "pari-pari padha ngrembuyung"?
Wangsulan: Pari-pari padha akeh lan subur. -
Apa sing dienteni saka pari-pari sing ngrembuyung kuwi?
Wangsulan: Panen teka. -
Kapan Bapak Tani nyambut gawe ing sawah?
Wangsulan: Esuk awan ora krasa (tegese sregep banget, ora ngerti wektu). -
Apa piwulang kang bisa dijupuk saka geguritan "Sawahku" iki?
Wangsulan: Kita kudu ngajeni marang Bapak Tani kang wis nyambut gawe tenanan kanggo nyukupi kebutuhan pangan, lan kita kudu sregep kaya Bapak Tani.
CONTO SOAL 2: TEMA SEKOLAH
Wacanen geguritan ing ngisor iki kanthi setiti!
Sekolahku
Sekolahku resik asri
Papan sinau saben dina
Ana bu guru lan pak guru
Kang sabar mulang ilmu
Kanca-kanca padha guyub
Sinau bebarengan
Nggayuh gegayuhan luhur
Kanggo mbesuk makmur
Pitakon-pitakon:
A. Pilihen wangsulan kang paling bener!
-
Kepriye kahanane sekolah ing geguritan kuwi?
a. Resik asri
b. Reged
c. Sepi
d. Rusak
Wangsulan: a. Resik asri -
Sekolah iku papan kanggo apa?
a. Dolanan
b. Turu
c. Sinau
d. Makan-makan
Wangsulan: c. Sinau -
Sapa wae sing mulang ing sekolah?
a. Bapak lan Ibu
b. Bu Guru lan Pak Guru
c. Kanca-kanca
d. Tukang jajan
Wangsulan: b. Bu Guru lan Pak Guru -
Kepriye kahanane kanca-kanca ing sekolah?
a. Padha tukaran
b. Padha guyub
c. Padha dhewe-dhewe
d. Padha sedih
Wangsulan: b. Padha guyub -
Apa sing arep digayuh bareng-bareng dening kanca-kanca?
a. Dolanan
b. Gegayuhan luhur
c. Mangan
d. Ndelok TV
Wangsulan: b. Gegayuhan luhur
B. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi trep!
-
Saben dina apa sing ditindakake ing sekolah?
Wangsulan: Sinau. -
Kepriye sipate Bu Guru lan Pak Guru ing geguritan kuwi?
Wangsulan: Sabar mulang ilmu. -
Apa tegese "guyub" ing geguritan kuwi?
Wangsulan: Rukun, bebarengan, ora padha tukaran. -
Kanggo kapan gegayuhan luhur kuwi digayuh?
Wangsulan: Kanggo mbesuk makmur. -
Apa sing kudu ditindakake supaya sekolah tetep resik asri?
Wangsulan: Ora mbuwang sampah sembarangan, gotong royong resik-resik, njaga karesikan kelas lan lingkungan sekolah.
CONTO SOAL 3: TEMA KULAWWARGA (IBU)
Wacanen geguritan ing ngisor iki kanthi setiti!
Ibu
Ibu, sliramu malaikatku
Anggonmu ngopeni aku
Wiwit cilik nganti saiki
Ora tau ngeluh
Esuk-esuk wis tangi
Nyawisake sarapan
Nganti wengi isih njaga
Aku turu angler
Maturnuwun Ibu
Tresnamu tanpa wates
Dakdongakake tansah bagas waras
Sugeng rahayu ing donya akherat
Pitakon-pitakon:
A. Pilihen wangsulan kang paling bener!
-
Sapa sing diarani "malaikatku" ing geguritan kuwi?
a. Bapak
b. Adhik
c. Ibu
d. Simbah
Wangsulan: c. Ibu -
Wiwit kapan Ibu ngopeni aku?
a. Wiwit cilik nganti saiki
b. Wiwit wingi
c. Wiwit saiki
d. Wiwit sesuk
Wangsulan: a. Wiwit cilik nganti saiki -
Apa sing disawisake Ibu ing esuk-esuk?
a. Dolanan
b. Sarapan
c. Klambi
d. Buku
Wangsulan: b. Sarapan -
Nganti kapan Ibu isih njaga aku?
a. Nganti esuk
b. Nganti awan
c. Nganti sore
d. Nganti wengi
Wangsulan: d. Nganti wengi -
Apa sing diucapake marang Ibu ing pungkasan geguritan?
a. Nyuwun sewu
b. Maturnuwun
c. Sugeng enjing
d. Monggo
Wangsulan: b. Maturnuwun
B. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi trep!
-
Kepriye anggone Ibu ngopeni aku?
Wangsulan: Ora tau ngeluh. -
Apa tegese "aku turu angler"?
Wangsulan: Aku turu kepenak banget utawa pules. -
Apa sing didongakake marang Ibu ing geguritan kuwi?
Wangsulan: Tansah bagas waras, sugeng rahayu ing donya akherat. -
Sebutna salah siji conto tresnane Ibu sing tanpa wates!
Wangsulan: Ngopeni wiwit cilik nganti saiki, nyawisake sarapan, njaga nganti wengi. -
Apa sing kudu ditindakake minangka wujud bakti marang Ibu?
Wangsulan: Ngajeni, manut marang dhawuhe, mbantu gaweane Ibu, lan ora gawe susah.
Variasi Jenis Soal Liyane
Saliyane pilihan ganda lan isian singkat, ana sawetara jinis soal liyane kang bisa digunakake kanggo nguji pemahaman geguritan siswa kelas 3:
1. Soal Melengkapi Geguritan (Isian Titik-titik)
Isenana titik-titik ing geguritan ngisor iki nganggo tembung kang trep ing kothak!
Tanduran
Tanduran kuwi ____ (ijo / abang)
Nggawe hawa ____ (panas / seger)
Yen disiram saben dina
Mesti thukul ____ (ayu / elek)
Pilihan Tembung:
- ijo
- seger
- ayu
Wangsulan:
Tanduran kuwi ijo
Nggawe hawa seger
Yen disiram saben dina
Mesti thukul ayu
2. Soal Menjodohkan (Nggathukake)
Gathukna larik geguritan ing sisih kiwa karo tegese ing sisih tengen!
| Larik Geguritan | Tegese |
|---|---|
| 1. Kringete netes dadi berkah | a. Sekolah papan kanggo sinau |
| 2. Papan sinau saben dina | b. Wong tuwa kang nglairake lan ngopeni |
| 3. Ibu, sliramu malaikatku | c. Kringet sing metu ngasilake kabecikan |
| 4. Gegayuhan luhur | d. Cita-cita kang mulia |
Wangsulan:
- Kringete netes dadi berkah (c)
- Papan sinau saben dina (a)
- Ibu, sliramu malaikatku (b)
- Gegayuhan luhur (d)
3. Soal Mengidentifikasi Pesan Moral/Pitutur
Wacanen geguritan ing ngisor iki, banjur sebutna apa pesen utawa piwulang kang bisa dijupuk!
Karesikan
Karesikan separo iman
Lingkungan resik ati nyaman
Aja mbuwang sampah sembarangan
Supaya urip tansah tentrem
Pitakon: Apa piwulang kang ana ing geguritan "Karesikan" iki?
Wangsulan: Kita kudu njaga karesikan lingkungan amarga karesikan kuwi penting banget lan bisa nggawe urip tentrem lan nyaman. Aja mbuwang sampah sembarangan.
Tips Tambahan kanggo Guru lan Wong Tua
- Aja Meksa: Aja meksa siswa kudu langsung bisa. Wenehi wektu lan dorongan.
- Apresiasi Usaha: Sanajan wangsulane durung sampurna, apresiasi usaha siswa.
- Gawe Nyenengake: Wulangan geguritan kudu digawe nyenengake, aja nganti medeni siswa. Bisa diwaca kanthi iringan musik, utawa digawe game.
- Sambungake karo Urip Sadina-dina: Ajak siswa nemokake bab-bab ing geguritan kang ana gandhengane karo pengalamane dhewe.
- Wulang kanthi Sabar: Basa Jawa, utamane sastra, butuh kesabaran anggone mulang lan sinau.
Panutup: Mangsa Depan Basa Jawa ing Tangan Generasi Muda
Geguritan minangka salah siji wujud kekayaan budaya Jawa kang kudu diuri-uri. Liwat pengenalan lan pembelajaran kang trep wiwit tingkat SD, kita bisa ngarep-arep menawa basa lan sastra Jawa bakal tetep urip lan lestari ing mangsa ngarep. Soal-soal geguritan ora mung dadi alat ukur pemahaman, nanging uga minangka sarana kanggo ngajak siswa nyemplung ing kaendahan basa Jawa, ngasah kepekaan rasa, lan mbangun karakter kang luhur.
Muga-muga artikel iki bisa migunani kanggo para guru lan wong tuwa ing anggone mulang lan nguji pemahaman geguritan marang siswa kelas 3 SD. Kanthi bimbingan lan dorongan kang bener, para siswa bakal saya tresna marang basa lan budayane dhewe, lan dadi generasi penerus kang bangga marang identitas Jawane. Sumangga, kita sareng-sareng nguri-uri basa lan sastra Jawa!